‘Kamae’ van de technische handleiding ‘Budo’, Morihei Ueshiba 1938
*This is a Dutch translation of the article “Morihei Ueshiba, Budo and Kamae – Why we don’t know how to stand up and walk.“, courtesy of Ernesto Lemke of Seikokan Aikido.
Waarom we niet weten hoe we moeten staan en lopen
Staan en lopen, dat lijkt me nogal fundamenteel. Het is zo fundamenteel dat het zo’n beetje het eerste is wat je leert in de meeste budo. Of zelfs in het leven, als je tenminste zo ver terug kunt herinneren.
Zoals iedereen kreeg ook ik basis les in hoe ik moest staan toen ik met Aikido begon. Richt de voorste voet naar voren en de achterste voet naar buiten in een hoek. Sommige scholen gebruiken een meer gedetailleerde omschrijving maar dit is meestal de algemene strekking.
Nogal eenvoudig nietwaar? Iedereen kan het. Wat misschien ook het probleem is. Als iedereen het kan, en je doet in essentie hetzelfde wat je altijd al hebt gedaan…waarom breng je dan al die tijd op de mat door?
‘Budo’ is een vooroorlogse handleiding gepubliceerd in 1938 door de Grondlegger van Aikido, Morihei Ueshiba. Het werd oorspronkelijk geschreven voor Prins Kaya Tsunenori, een lid van een zijtak van de Keizerlijke familie. Kayanomiya werd uiteindelijk inspecteur van de Toyama Legerschool waar Morihei Ueshiba voor de oorlog als instructeur werkzaam was.
‘Budo’ blijft de grootste en meest geordende verzameling technieken van de vooroorlogse periode. Een Engelstalige editie (‘Budo: Teachings of the Founder of Aikido’), vertaald door John Stevens, werd gepubliceerd in 1991.
Een andere editie, de ‘Takemusu Aikido Special Edition’, vertaald door Sonoko Tanaka en Stanley A. Pranin werd gepubliceerd in 1999 (‘Budo: Commentary on the 1938 Training Manual of Morihei Ueshiba’). Deze editie bestaat uit fragmenten uit de Japanse tekst en voorzien van commentaar door Morihiro Saito, zowel in het Engels als in het Japans.
Hier is de originele Japanse tekst, gevolgd door mijn vertaling en vervolgens een vertaling door John Stevens.
De originele Japanse tekst luidt:
第二 準備動作
（一）構
氣勢ニヲ充實シ足ヲ六方ニ開キ半身入身合氣ノ姿勢ヲ以テ敵ニ對ス（第一圖）
總テ構ハ時、位置、土地ノ高低、其ノ時ノ勢等ニ因リ惟神ニ起ルモノニシテ常ニ構ハ心ニアルモノトス
足ノ踏ミ方ニハ外六方、内六方及外巴、内巴アリ練習ノ際ニ傅授ス
注意
練習ノ際シテハ敵ノ構、敵トノ間合ヲ考ヘ左或ハ右ノ構ヲ用フ動作ノ終リシ時兩足ハ常ニ六方ニ開キアル如ク練磨スル要ス
敵ニ正對スルハ隙多キヲ以テ不利トス
Mijn vertaling:
Sectie 2: Voorbereidende Bewegingen
(1) Kamae
Vul jezelf met Ki kracht, open je benen in zes richtingen en betreed de vijand in de hanmi irimi houding van Aiki (zie figuur 1).
Richt jezelf op de principes van de Kami wanneer je een houding aanneemt, afhankelijk van je positie, het niveau van het terrein en je gemoedstoestand op dat moment, en bewaar deze stand altijd in je hart.
In het voetenwerk is er een externe zes richtingen en een interne zes richtingen, net zo goed als een naar buiten gerichte spiraal en een interne spiraal, dit wordt in de les uitgelegd.
Waarschuwing:
Betreffende de stand van de vijand tijdens de training.
Wees behoedzaam over de afstand tussen jou en de vijand en neem een linker of rechter houding aan. Aan het eind van elke beweging open beide benen in zes richtingen, het is noodzakelijk om dit te trainen.
Als je de vijand rechtsreeks benadert zullen er vele openingen zijn en zul je in het nadeel zijn.
De standaard vertaling, uit ‘Budo: Teachings of the Founder of Aikido’ (vertaald door John Stevens):
2: Basis Bewegingen
(1) Stand
Vul jezelf met ki, neem een hanmi stand aan met je voeten uit elkaar in een hoek van zestig graden en treed je tegenstander tegemoet met een flexibele aiki houding (1).
De exacte stand hangt af van de tijd, plaats en het terrein; verder moet deze voortkomen in overeenstemming met goddelijke principes. Een goede houding weerspiegelt een juiste mentale instelling.
Zowel de voorste voet en de achterste voet moeten geopend zijn in een hoek van zestig graden. De reden hiervoor zal duidelijk worden in de training.
Noot: Wees tijdens de training altijd behoedzaam over de stand van je tegenstander en zijn relatieve afstand; neem dienovereenkomstig een linker of rechterhouding aan. Wanneer de beweging eindigt is het essentieel dat je voeten altijd geopend zijn in een hoek van zestig graden. Als je je tegenstander vol opening tegemoet treed ben je in een groot nadeel.
Je kunt van meet af aan enkele verschillen zien. Dit is normaal. Geen enkele vertaling, zeker niet van een taal als het Japans, zal absoluut gelijk zijn. Sommige dingen zijn een verschil in expressie, andere in hoeverre de vertaler in staat was het werk te interpreteren en de keuzes die hij daarbij maakte. Sommige dingen zijn gewoon fouten.
Sommige uitdrukkingen in het Japans kunnen niet rechtsreeks in het Engels worden vertaald zonder de oorspronkelijke betekenis te verliezen. Datzelfde geldt ook voor Engelse uitdrukkingen in het Japans.
Als we naar de passages hierboven kijken zijn er enkele kleine verschillen en enkele niet zo kleine verschillen.
De titel van deze sectie vertaalde ik bijvoorbeeld als “Voorbereidende Bewegingen’ in plaats van ‘Basis Bewegingen’. De mijne is meer een letterlijke vertaling van het Japans maar als je de twee vergelijkt zal je zien dat, uiteindelijk, het verschil niet heel belangrijk is. Wie kan dit wat schelen? Mij niets.
Er zijn echter nog andere verschillen verderop.
Ik vertaalde de eerste zin uit de passage als:
Vul jezelf met Ki kracht, open je benen in zes richtingen en betreed de vijand in de hanmi irimi houding van Aiki (zie figuur 1).
De vertaling van John Stevens luidt:
Vul jezelf met ki, neem een hanmi stand aan met je voeten uit elkaar in een hoek van zestig graden en treed je tegenstander tegemoet met een flexibele aiki houding (1).
Er zijn hier twee grote problemen.
Allereerst, het woord ‘flexibel’ lijkt te zijn ingevoerd op de plaats van ‘irimi’. Dit lijkt een beetje vreemd aangezien de meeste Aikido leerlingen toch bekend zouden moeten zijn met het basis concept van irimi. Ik ben er niet zeker van hoe Ueshiba in dit geval probeerde om ‘flexibiliteit’ uit te drukken met dat woord (ik kan me wel wat mogelijkheden voorstellen maar dat vraagt wel om een zekere mate van speculatie).
Ten tweede, en waarschijnlijk belangrijker, de uitdrukking ‘open je benen in zes richtingen’ is verwisseld in de Stevens vertaling met ‘je voeten uit elkaar in een hoek van zestig graden’ wat compleet anders is dan de originele Japanse tekst die leest zoals ik hierboven heb aangegeven.
Doet het ertoe?
Laten we eens kijken naar ‘roppo’ of ‘zes richtingen.’
Er is nog een gedeeltelijke vertaling van ‘Budo’, door Sonoko Tanaka en Stanley A. Pranin gepubliceerd als ‘Budo: Commentary on the 1938 Training Manual of Morihei Ueshiba’. In die tekst wordt genoteerd dat de oorspronkelijk Japanse tekst feitelijk zegt ‘zes richtingen.’
Probleem opgelost?
Misschien niet, want de verklaring die hier wordt gegeven is dat ‘zes richtingen’ in feite een andere manier is om ‘hanmi’ te zeggen, wat destijds nog niet zo’n gebruikelijke term was.
Is het probleem dan nu opgelost?
Nogmaals, misschien niet. Vreemd genoeg verschijnt het woord ‘hanmi’ in de eerste zin van het Japanse origineel. Als het woord ‘hanmi’ niet in gebruik was in die tijd waarom zou Morihei Ueshiba dan zowel dat woord als ‘zes richtingen’ gebruiken in dezelfde zin?
Wat kan ‘zes richtingen’ dan nog betekenen?
Opvallend genoeg is ‘zes richtingen’ een veelvoorkomende term in de Chinese krijgskunsten. Kijk eens naar Liu Mian Mo Li (六面摸力) in Yiquan voor een goed voorbeeld – een kracht uitgebalanceerd in je lichaam in zes richtingen. In dit geval hebben we het over basisstabiliteit in alle richtingen – iets wat compleet logisch is vanuit het perspectief van staan en lopen in een krijgssituatie.
Nog iets opvallends; in ‘Budo: Commentary on the 1938 Training Manual of Morihei Ueshiba’ wordt ook gezegd dat ‘stappen vanuit een roppo stand’ ook in Kabuki wordt gebruikt. Wat niet is genoteerd echter, is dat traditionele Noh scholen deze uitdrukking ook hanteren met betrekking tot universele stabiliteit en uitgebalanceerde krachten wat gedeeld wordt met de Chinese krijgskunsten.
Dus over de zin:
In het voetenwerk is er een externe zes richtingen en een interne zes richtingen, net zo goed als een naar buiten gerichte spiraal en een interne spiraal, dit wordt in de les uitgelegd.
In de standaard vertaling door John Stevens wordt deze zin vertaald als:
Zowel de voorste voet en de achterste voet moeten geopend zijn in een hoek van zestig graden. De reden hiervoor zal duidelijk worden in de training.
Nogmaals, we zien dat de uitdrukking ‘zes richtingen’ verwisseld is met ‘hoek van zestig graden’ ofschoon dat een volledige verandering is van het oorspronkelijke Japans.
De uitdrukking ‘een naar buiten gerichte spiraal en een interne spiraal’ is volledig geschrapt in de Engelse vertaling van ‘Budo: Teachings of the Founder of Aikido’. Deze spiralen zijn ook weggelaten in “Budo: Commentary on the 1938 Training Manual of Morihei Ueshiba”.
Maar….doet dit deel van de vertaling er eigenlijk echt toe?
Natuurlijk zou je kunnen stellen dat, alleen al voor de historische nauwkeurigheid, het belangrijk is om een zo compleet mogelijke vertaling weer te geven als maar mogelijk is.
Maar er is meer.
Interne en externe spiralen door de benen en het lichaam zijn algemeen beschreven in Chinese interne krijgskunsten (er zou hier wel eens een thema kunnen ontstaan!). Hier is een diagram en een deel van een tekst uit de ‘Geïllustreerde Verklaringen van de Chen Familie Taijiquan’ door Chen Xin. Het benadrukken van de tekst door onderstrepen komt van mij.
Spiraal kracht (Chan Jin) bevindt zich over het hele lichaam. Om het simpel uit te drukken, er is innerlijk spiralen (Li Chan) en uiterlijke spiralen (Wai Chan), die beide verschijnen zodra men (zich) beweegt. Er is een (vorm van spiralen) wanneer de linker hand naar voren is en de rechter hand naar achter; (of wanneer) de rechter hand voor en de linker hand achter is; deze sluit (He) (de handen) met een passende (Shun) (beweging). Er is ook (spiralen) die de binnenkant van de linker (helft van het lichaam) sluit en de achterkant van de rechter (kant van het lichaam) sluit, en een andere die de gebruik maakt van kracht-door-de-rugkant (Fanbei Jin) en de achterkant sluit. Allen moeten bewegen op natuurlijke wijze volgens de (specifieke) houdingen.
Zodra Qi van de hand zich verplaatst naar de achterkant van de voet, dan sluit grote teen tegelijkertijd met de hand en alleen op dat moment (kan men) stevig stappen.
Illustrated Explanations of Chen Family Taijiquan
Ooit van gehoord? Ik niet – want het verschijnt nergens in de Engelse vertalingen.
Maar de Japanse publicaties dan?
Nou….die zijn er niet.
Hoe moeilijk het ook is te geloven, er is nooit een heruitgave geweest van de Japanse tekst ‘Budo.’ De enige mensen in Japan die ‘Budo’ hebben gelezen zijn diegene die een originele editie in handen hebben gekregen of een met de hand nagemaakte kopie. Het bestaan van ‘Budo’ was alleen aan een paar mensen bekend totdat het herontdekt werd in 1979 door Stan Pranin via Zenzaburo Akazawa (een vooroorlogse leerling van Ueshiba). Zelfs Morihiro Saito, waarvan gezegd kan worden dat hij na de oorlog meer tijd doorbracht met Ueshiba dan wie dan ook, was verbijsterd om van het bestaan hiervan te weten!
Dus…net als in de Blog ‘Kiichi Hogen en het Geheim van Aikido’ hebben we wederom een geval waarbij Ueshiba een basisconcept uit de Chinese krijgskunsten aanhaalt als zijnde centraal voor Aikido.
We zien ook een helder voorbeeld van het probleem dat bestaat in de transmissie van basisinformatie in Aikido van zowel de Engelse als de Japanse kant.
Wat weten we niet, en wat weten we niet wat we niet weten?
En waarom onderzoeken we dit niet beter?
(Vertaald door Ernesto Lemke)
Christopher Li – Honolulu, HI
