“Takemusu Aiki” by Morihei Ueshiba, edited by Hideo Takahashi
*This is a Dutch translation of the article “Aikido and the Unknown – What don’t we know and why don’t we know it…“, courtesy of Ernesto Lemke of Seikokan Aikido.
Wat we niet weten en waarom we het niet weten….
Toen Sam Chin vorig jaar Hawaii bezocht vertelde hij ons (samengevat) dat het niet zo slecht is om niet te weten – zolang je maar weet dat je niet weet. Dat sloeg bij mij echt de juiste snaar– is dit niet waar het probleem daadwerkelijk begint?
Toen ik met Aikido begon was er erg weinig informatie beschikbaar (in het Engels). Wat er wel voor handen was – zo weten we inmiddels- was een gekuiste versie. Hier is een goed voorbeeld van de Aikido Journal website en hier een ander van Meik Skoss op de Koryu.com website. Vergeleken met nu waren er veel minder buitenlanders die Japans spraken, laat staan dat zij de originele Japanse bronnen konden lezen. Daar kwam bij dat de meeste Japanners een min of meer uniforme versie van de geschiedenis en bijzonderheden van Aikido presenteerden.
Tegenwoordig zijn er echter honderden boeken over Aikido beschikbaar in het Engels – en andere talen – dus wat is het probleem?
Nou…het Engelstalige materiaal (waar ook het meeste Nederlandstalige materiaal op is gebaseerd) en met name die van de oorspronkelijke bronnen, is meer een overzicht dan een gedetailleerde analyse van het materiaal. Een echt academische vertaling moet nog verschijnen.
Feitelijk gezien is het oorspronkelijke materiaal van de Grondlegger Morihei Ueshiba zo moeilijk leesbaar dat zelfs de meeste Japanners er van afzien. En als ze het al lezen, nou, zonder een bepaalde achtergrond en ervaring is er geen mogelijkheid om het materiaal te ontcijferen. Erger nog, wanneer we het in het Engels lezen is dat niet alleen door de lens van de vertaler en diens begripsvermogen, maar het is tevens volledig uit de context van de wereld waarin de grondlegger leefde. Deze is op zichzelf staand al uitermate specifiek en complex en ook nog eens buiten het kader van enkele gespecialiseerde terreinen die essentieel zijn om te begrijpen wat er aan de hand is.
Ik weet het. Ik heb het geprobeerd. En ik begreep er niks van tot ik het jaren later bekeek door de lens van iemand met veel meer kennis op bepaalde gebieden. Hiervoor ben ik de vrijgevigheid van Dan Harden, die zo goed was zijn training met ons te delen, eeuwig dankbaar.
Dat wil niet zeggen dat wat er tot dusverre in het Engels is vertaald niet van waarde is. Je moet toch ergens beginnen. John Stevens vertelde me persoonlijk dat hij zijn vertaling van ‘Takemusu Aiki’ – wat nog steeds de meest complete verzameling blijft van de Grondlegger in zijn eigen woorden – beschouwde als een soort ‘Takemusu Aiki – Lite’ zodat het in ieder geval enigszins begrijpelijk zou zijn voor het grotere publiek.
Maar toch kampen we met een situatie waarin de meeste Aikido leraren en leerlingen, of ze nu Japans spreken of niet, geen idee hebben wat de Grondlegger van hun kunst heeft gezegd of geschreven op een meer geavanceerd niveau.
Aha! Maar, breng je hier tegen in, jouw leraar is een directe leerling van de Grondlegger, een uchi-deshi die leerde aan de voeten van de meester. Helaas waren de meeste uchi-deshi jonge mensen zonder de bagage om de inhoud van de voordrachten te begrijpen of met het geduld om de pijn te verdragen terwijl ze geknield moesten luisteren naar de Grondlegger op een koude wintermorgen. Dit hebben zij zelf gezegd. Hier zijn een paar voorbeelden – deze komen uit interviews in het Japans die nog niet gepubliceerd zijn in het Engels, hoewel Stan Pranin talloze vergelijkbare citaten heeft in zijn interviews op de Aikido Journal website.
Shoji Nishio
Q: Waarom is het vermogen (van Aikido techineken) verloren geraakt?
A: Niemand luisterde naar wat O-Sensei zei. Ze probeerden alleen de uiterlijke kenmerken van de techniek te onthouden. Ook al zei O-Sensei ‘Wat heeft het voor zin om alleen maar mijn techniek te kopiëren? Als je een techniek één keer uitvoert is het al afgelopen.’ Omdat hij sprak als een Kami-sama (Godheid) dachten ze dat niets van wat hij zei begrepen kon worden, dus ze probeerden niet eens hun best te doen om op te letten wanneer ze moesten luisteren. Pas veel later toen ze alles vergeten waren herinnerde ze zich wel eens ‘Ah, dus dat bedoelde hij.’ Dat is de reden dat de beoefening van de meeste mensen heden ten dage leeg is. Ze kijken niet naar andere budo vormen. Van meet af aan wordt de waarde van budo bepaald door de vergelijking met andere budo.
Yoshio Kuroiwa
Q: I heb gehoord dat de voordrachten nogal lang waren.
A: Ik haatte het (gelach). Hij sprak over de Kojikki (“Document over Oude Zaken”) en zo, maar mijn benen vielen in slaap en ik kon niks meer begrijpen, ik kon alleen maar huilen. Er zo aan denkend brengt het allemaal terug.
Yasuo Kobayashi
Q: Is het waar dat er geen technische discussies waren?
A: In termen van hoe een specifieke techniek uit te voeren, sommige mensen zeggen dat O-Sensei dit zei of dat, maar wat mij betreft heb ik nooit zo’n uitleg gehoord.
Nobuyoshi Tamura
O-Sensei kwam de dojo binnen, liet een paar technieken zien, en glipte dan weer naar buiten. Als hij er zin in had sprak hij een tijdje. We waren allemaal jong dus we wouden gewoon aan de slag. [over de voordrachten] Hij sprak over de Goden – Izanagi, Izanami enzovoort. In Sakurazawa-shiki (macrobiotiek) hebben ze soortgelijke ideeën dus ik dacht dat hij het had over iets wat te maken had met In en Yo maar dat is zo’n beetje al wat ik er van begreep.
Nobuyuki Watanabe
Q: De Grondlegger sprak nogal vaak over de Kojikki nietwaar?
A: Ja. Een keer bracht de Grondlegger een diagram van het menselijk lichaam mee en gaf een uitleg met een kopie van de Kojikki in de hand. Terwijl hij wees op allerlei spieren en botten op het diagram gaf hij een zeer gedetailleerde uitleg waarbij hij dingen zei als ‘Dit is Naohi (juiste geest) enzovoort. Echter, destijds vroeg ik me vooral af wat het allemaal betekende. Het was slechts eenmalig dus ik kan me de details niet meer goed herinneren.
Yoshimitsu Yamada
Q: Er was geen uitleg van de technieken?
A: Nee, nee. Alleen moeilijke speeches over de Kojikki, en dan gooide hij je en zei ‘Zoals dit!’ Echter, hij zei vaak dat Aikido elke dag verandert.
Dus hier is het eerste deel van het probleem – de meeste mensen weten niet eens wat ze niet weten. Wat dat inhoudt is dat de meeste mensen content zijn met wat ze doen zonder een idee dat er nog iets anders is of zou moeten zijn; namelijk de training die Morihei Ueshiba dagelijks onderging vanaf de dag dat hij Sokaku Takeda ontmoette in de Hisada Herberg in 1915 tot het moment dat hij overleed in Tokio in 1969.
En waarom weten we het niet?
Ik denk dat het zeer goed mogelijk is om aan te tonen dat veel van het historische materiaal opzettelijk veranderd of verdoezeld is. Het werk van Stan Pranin heeft dat grotendeels al bewezen.
Het is ook mogelijk om aan te tonen maken dat de leerlingen van de Grondlegger veel hebben gemist. Wat zij zich eigen hebben gemaakt verkregen zij hoofdzakelijk door het gevoel rechtstreeks geworpen te worden door de Grondlegger. Een gevolg is dat de leerlingen die een beetje of een heleboel van de Grondlegger kregen, vervolgens voor het probleem stonden om dit door te geven aan hun eigen leerlingen. Het is niet moeilijk om te zien hoe dit leidt tot een breuk in de transmissie; een gestage degradatie van vaardigheden waar de leerlingen van de Grondlegger nooit zijn niveau bereikten, en de leerlingen van de leerlingen nooit het niveau van hun leraren bereikten enzovoort.
Erger zelfs nog dan bovenstaande is dat velen van ons content zijn met niet echt te weten of begrijpen waar de Grondlegger het over had. Vraag de meest gevorderde Aikido leraren om een heldere uitleg van de termen en doelen zoals die in ‘Takemusu Aiki’ staan en je krijgt….erg weinig retour. Het is voor mij onbegrijpelijk dat een leraar van een kunst er geen probleem mee heeft de voordrachten van de Grondlegger van die kunst niet te begrijpen.
Tot slot, voor nu althans, ‘Waarom kan het ons niets schelen?’ Dit vind ik nog zoiets onbegrijpelijks maar ik neem aan dat het typerend is voor mensen in het algemeen en niet specifiek voor Aikido. Mensen zijn over het algemeen gelukkig met wat ze doen en hoe langer je het al doet, des te minder zal je het nog in twijfel trekken.
Ik verbaas me er bijvoorbeeld over hoe weinig mensen het ‘traditionele’ rangensysteem in Aikido in twijfel trekken. Ook al begon deze ‘traditie’ pas in 1940 en werd het voornamelijk opgericht om zich te conformeren aan het Japanse Regeringsbeleid om de krijgskunsten te reguleren onder de Dai-Nippon Butokukai.
Het zou onze gezamenlijke verantwoordelijkheid moeten zijn om in Aikido allemaal actief op zoek te gaan naar wat we niet weten, hoe we die dingen kunnen leren, en om zich te bekommeren om het proces.
Verder denk ik dat het eenieder van ons betaamt om een helder begrip te hebben van wat de Grondlegger dacht over zijn kunst, wat zijn technische, filosofische en spirituele doelen waren en om in staat te zijn die dingen op een heldere en overtuigende manier uit te drukken.
Hoe kun je anders echt zeggen dat je traint in de kunst van Morihei Ueshiba?
(Vertaald door Ernesto Lemke)
Christopher Li – Honolulu, HI
