Ik was door Kisshomaru Ueshiba’s boeken aan het spitten, ‘The Spirit of Aikido’ en ‘De Kunst van Aikido’ en het viel me op dat er in beide boeken nagenoeg geen vermelding stond van Daito-ryu. Uiteraard zijn beide geen historische werken maar ik vond het opvallend vreemd dat er geen melding werd gemaakt van de kunst die Morihei Ueshiba langer dan 20 jaar bestudeerde; de enige kunst waarin hij licentie had om les in te geven; de enige kunst waar hij (naast zijn eigen kunst) ooit certificaten van bekwaamheid in uitgaf.
Ok, laten we doorgaan naar ‘Best Aikido, geschreven door Kisshomaru Ueshiba en Moriteru Ueshiba. Hierin wordt Daito-ryu kort vermeld als een van de vele kunsten die Morihei Ueshiba bestudeerde maar er wordt niets verteld over de diepgang van de studie van die andere kunsten. De tweede editie meld het feit dat, met uitzondering van Daito-ryu, al die kunsten uitermate kort bestudeerd werden al helemaal niet meer.
De tweede editie eindigt met te impliceren dat Morihei zelf ook maar enige wezenlijk verband met Daito-ryu ontkende. Dit is een veel voorkomend thema. Bekijk dit artikel maar eens voor een ander voorbeeld van het verdoezelen van de geschiedenis van Aikido.
Ik weet het, dit is een oud verhaal. De meeste mensen zijn tegenwoordig op de hoogte van de grote technische erfenis die Aikido Daito-ryu schuldig is, hoofdzakelijk door de inspanningen van Stan Pranin van Aikido Journal.
Maar hoe zit het met de andere helft van de kunst? De grote filosofische en spirituele herbestemming van de krijgskunsten die zogenaamd door Morihei Ueshiba werd geïmplementeerd?
Aikido is wel ‘De Weg van Harmonie’ en ‘Vredeskunst’ genoemd, een vertrek van het hieraan voorafgaande paradigma van brute destructieve Japanse Budo.
Volgens de Aikikai Hombu dojo website is ‘Het doel van Aikido is niet het perfectioneren van een vaardigheid of het maken van stappen, maar eerder het verbeteren van iemands karakter volgens de wetten der natuur.’ Onthoud dat, we komen daar later op terug.
Maar eerst terug naar de 15e eeuw, naar oud Japan en Iizasa ‘Choisai’ Ienaoko, stichter van Tenshin Shoden Katori Shinto Ryu.
De rollen van de school openen met dit beroemde spreekwoord van Choisai:
「兵法は平法なり」
‘Methodes van Oorlog worden Methodes van Vrede’.
Er is nog een ander bekend spreekwoord van Choisai:
「太刀を抜かず人に勝つこと神道流の建立なり」
‘Winnen zonder het zwaard te trekken is de basis van Shinto-Ryu.
‘Aan dit werk ligt het idee ten grondslag dat het zwaard dat mensen kan doden, daarentegen, een zwaard kan worden dat leven schenkt. In een chaotische samenleving worden vele mensen gedood zonder reden. Het Dood-toebrengende zwaard wordt gebruikt om een chaotische samenleving onder controle te brengen; maar zodra dat gebeurt is, kan datzelfde zwaard niet een Levens-schenkend Zwaard worden?’
En uiteraard kunnen we ook het Judo principe van “自他共栄” (‘wederzijds welzijn en voordeel’) wat best veel lijkt (vind ik) op het Aikid principe van “万有愛護” (‘universele liefhebbende bescherming’).
Sommige mensen, zoals de historicus Karl Friday, beweren zelfs dat de traditionele Japanse scholen vanaf het allereerste begin gericht waren op persoonlijke ontwikkeling (‘Off the Warpath’ van ‘Budo Perspectives’). We zien dus een patroon ontstaan…
Terwijl we dat in gedachten houden gaan we terug naar ‘Het doel van Aikido is niet het perfectioneren van een vaardigheid of het maken van stappen, maar eerder het verbeteren van iemands karakter volgens de wetten der natuur.’ (weet je nog?)
Hier is een interessante passage, eerst in het Japans, dan in het Nederlands:
Aiki is het passend maken van Ki. Door deze harmonieuze verzoening bewegen alle verschijnselen zich vredig en ongestoord onder hemel en aarde in het universum. Deze harmonisatie is Aiki. Aangezien de Ki van Aiki natuurlijk is unificeert en verzoent deze zich zonder de minste weerstand of negatief gevoel. De harmonieuze verzoening die Aiki os moet de basis vormen voor de formatie van de menselijke samenleving. Dit is de Grote Cirkel van Harmonie (Daienwa) van Aiki. Pacificeer en verzoen hen die met geweld dreigen met behulp van de principes van Aiki. Als de vijand al heeft aangevallen, verander en transformeer de aanval van de vijand en verzoen volledig door de principes van het passend maken van Ki. Verlichte mensen hebben deze transmissie ontvangen van de Grondlegger, Shinra Saburo Minamoto Yoshimitsu en moeten vroom trainen in de basis van Aiki no Jutsu alsmede Taijutsu (Yawara), Tachi no Jutsu, Sojutsu en Bojutsu om de staat te bereiken waar Aiki Budo de Weg van Menselijke Ontwikkeling is.
Deze erg interessante passage is van een rol geschreven door Yukiyoshi Sagawa die hing aan de muur van zijn Dojo. Een foto van de rol is boven dit artikel te zien en verschijnt in Kimura Tatsuo’s boek ‘Discovering Aiki’ (“合気修得への道“) maar in tegenstelling tot de rest van het boek was dit niet vertaald in het Engels.
Yukiyoshi Sagawa was een interessant figuur. Hij was daadwerkelijk aanwezig in de kamer toen Morihei Ueshiba aan Sokaku Takeda werd voorgesteld in de Hisada Herberg in Hokkaido in 1915. Het respect voor hem binnen de Daito-ryu gemeenschap was zo groot dat de Takeda familie hem in 1954 vroeg of hij het leiderschap op zich wou nemen, hetgeen hij afsloeg.
Sagawa had niet echt contact met Ueshiba na 1915. Hij behoorde niet tot een ‘Aikido’ organisatie of de lijn van Morihei Ueshiba, behalve dan dat beide onder dezelfde leraar trainden.
Hij stond erom bekend openlijk kritisch te zijn op zowel Aikido en Aikido Grondlegger Morihei Ueshiba.
En toch kon de rol die aan de muur in zijn Dojo hing en die zijn kunst beschreef net zo makkelijk geschreven zijn door Morihei Ueshiba als een beschrijving van diens kunst Aikido.
Misschien is Aikido niet de enige kunst met een hoger moreel bereik. Dat andere kunsten, honderden jaren lang, ook dezelfde of soortgelijke doelen en ethiek hebben verkondigd.
Is dit belangrijk?
Verandert het ook maar iets aan wat Morihei Ueshiba tijdens zijn leven deed?
Doet het ertoe als hij de erfgenaam was van een technische en filosofische traditie en niet diens schepper?
Niet echt. Morihei Ueshiba deed alles wat hij deed zelfs als zijn ideeën niet uniek waren.
Niets wat hier gezegd is doet afbreuk aan zijn vaardigheid of prestaties.
Is het niet zo dat de voortdurende poging om de legende van de Grondlegger te ‘vergroten’ hem eigenlijk meer kwaad doet dan goed? Erger zelfs, heeft het niet de neiging om de inspanningen van hen die hem volgen te belemmeren? Wie kan er immers in de voetstappen treden van een god – en is dat niet waar de verafgoding van de Grondlegger eigenlijk naar toe leidt?
Mijn echte hoop is dat deze, en andere conversaties zoals deze, mensen zal aanmoedigen om de legende te onderzoeken die rond de Grondlegger en zijn kunst is opgebouwd, al realiserend dat hem geen kwaad kan worden toegebracht door een meer accurate weergave van de geschiedenis en zijn plek daarin.
Om af te ronden, een aantal notities op de vertaling van bovenstaande passage.
Als je kijkt naar de eerste zin ‘Aiki is het passend maken van Ki’, valt het je misschien op dat ik in het bijzonder ‘awasu’ niet heb vertaald als ‘harmoniseer’.
‘Awasu’ is dezelfde Kanji als ‘Ai’ in ‘Aiki’en zoals we allemaal weten wordt dit meestal (doorgaans?) vertaald met ‘harmonie.’
Hoewel er zeker enige elementen van ‘harmonie’ in dat karakter zitten is de eigenlijke betekenis er een van ‘samenkomen’, ‘koppeling’ of ‘passend maken.’
Het verschil is naar mijn mening belangrijk voor bepaalde manieren van trainen.
Ten tweede vertaalde ik “融和” als ‘verzoening’. Het gevoel hierbij, in mijn lezing, is het bij elkaar brengen van twee tegengestelden en het is in dat opzicht dat ik ‘verzoening’ hanteer.
Aanhangers van een bepaald type trainen zouden de implicaties van beide keuzes in de vertaling onmiddellijk moeten herkennen.
